جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر شامل بحث در مورد مسئله وحی و کلیات آن و تبیین دیدگاه دکتر سروش در این زمینه و سپس نقد سخنان او می باشد. بیان دکتر سروش در باب وحی با دیدگاه مشهور در زمینه وحی تفاوت دارد. او وحی را تجربه دینی و نبوی می داند و معتقد است که قرآن کلمات پیامبر است و فرهنگ زمانه تأثیر و بازتابی در مطالب و پیامها دارد، اما نظریه عمومی قرآن پژوهان و محققان اسلامی که در ادامه بحث با تکیه بر محوریت خود قرآن بیان می شود این است که:این کتاب وحی و ارتباط باطنی مخصوصی است که میان پیامبر و جهان غیب برقرار شده و از جانب خداوند بر پیامبر نازل گردیده است و سخنان خداوند است. هم چنین با بیان ارزیابی و نقد نظریه تجربه دینی از نگاه منتقدان و با تنظیم انتقادات بر حسب بیانات دکتر سروش، این شرایط در اختیار خواننده قرار می گیرد که خود به تطابق آراء و تحلیل مطالب بپردازد. نکته آخر این که روش این تحقیق روش توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و جستارگرایی رایانه‌ای صورت گرفته است.

تشبیه و تمثیل و به عبارت دقیق‌تر بیانات تصویری قرآن، از موضوعاتی است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران اسلامی و قرآنی بوده است. منتها در این تحقیق از بعد دیگری که تاکنون مورد توجه نبوده است، بررسی می شود و آن خاستگاه آنهاست. پنهان نیست که غرض از مصورسازی و ممثل سازی مطالب، آسان سازی مطالب پنهان و پیچیده و اثر‌گذاری افزون‌تر بر مخاطبان است؛ به همین رو، مطالب در قابل مثال‌ها و نمونه های آشنای مخاطبان ریخته می‌شود. در این پژوهش کوشش می شود، آن سابقه های تاریخی و فرهنگی که با تکیه بر آنها به ممثل سازی و مصورسازی مطالب قرآنی اهتمام شده است، شناسایی و معرفی گردد. بررسی‌ها در این تحقیق نشان می‌دهد، تمثیلات و تشبیهات قرآنی بر سابقه‌های تاریخی و تمدنی و فرهنگی و مختصات جغرافیایی و بازرگانی عرب حجاز عصر پیامبر اسلام(ص) متکی و مبتنی است. البته، این اتکا و ابتنا بر تاریخ و فرهنگ و تمدن قومی عرب فقط برای آسان سازی مفاهیم قرآنی است و هرگز به معنای تأیید اباطیل و خرافات آنان نیست و هیچ منافاتی هم با جهانی و جاودانی هدایت-های قرآنی ندارد.

در قراردادها، پاره‌ای شروط، رایج و متداول است که در فقه اسلامی و حقوق مدنی بحث و بررسی نشده است . از این رو ارزش و اعتبار آنها از نظر فقهی و حقوقی مبهم است . از طرف دیگر تفسیر قرارداد بدون در نظر گرفتن آنها تفسیری غیرواقع‌بینانه است . همت رساله حاضر تدوین و تحقیق این گونه شروط است . به طور خلاصه پیام این رساله آن است که برای تفسیر قرار داد نباید تنها زمان ایجاب و قبول را پایه قرارداد و فقط به بررسی الفاظ موجود در آن بسنده کرد. قرارداد را باید در فضا و بستری که شکل گرفته و به وجود آمده بررسی نمود. به بیان دیگر قرارداد را باید همراه با تاریخ و پیشینه‌اش ملاحظه کرد. اکنون سایر مطالب رساله را طی چند بند ذکر می‌کنیم. 1 - شرط از دیدگاه ذکر و عدم آن در متن عقد تقسیم می‌شود به شرط صریح و شرط ضمنی. 2 - شرط ضمنی تعهدی است تبعی که در متن عقد ذکر نمی‌شود، خواه پیش از عقد ذکر شود و عقد با لحاظ آن تشکیل گردد، که "شرط بنائی" نامیده می‌شود، یا هرگز ذکر نشود و تنها از اوضاع و احوال و سیرهء عرفی و سایر قرائن استنباط شود که "شرط ضمنی عرفی" نام می‌گیرد. 3 - شرط بنائی از ابتکارات فقه امامیه است که برای ارزش‌گذاری مفاد گفتگوهای پیش از عقد و بازشناسی شروط از اظهارنظر ساده ضروری است . 4 - شرط بنائی از دیدگاه فقه امامیه از اقسام شرط ضمنی است ولی از دیدگاه حقوق خارجی از اقسام شرط صریح است . 5 - شرط بنائی از دیدگاه قانون مدنی به استناد مواد 1113 و 1128 ق.م. مشروع است و چندین مادهء قانونی را می‌توان بر آن اساس توجیه کرد مانند: مواد 410 تا 413 ق.م. 6 - اختلاف نظر فقه شیعه با فقه اهل سنت در مورد جایگاه و قلمرو عرف تاثیری در دیدگاه آنان راجع به شرط ضمنی عرفی ندارد. 7 - استناد به شرط ضمنی هنگامی ممکن است که واضح و روشن باشد. 8 - شرط ضمنی در تعارض با شرط صریح اعتبار ندارد. 9 - شرط ضمنی عرفی از نظر فقه شیعه مشروع است . 10 - شرط ضمنی عرفی از نظر قانون مدنی به استناد مواد 454 و 344 مشروع است . 11 - مواد بسیاری از قانون مدنی را با توجه به شرط ضمنی عرفی می‌توان توجیه کرد. مانند ضمان معاوضی، خیار غبن، خیار عیب و استرداد هدایای نامزدی. 12 - شرط ضمنی قانونی بنابر پاره‌ای تفاسیر از نظر قانونی مدنی ایران مشروع است . و چند ماده را می‌توان بر آن اساس توجیه کرد مانند خیار حیوان و ضمان بایع در زمان خیار مختص مشتری.

آیین حنیف با تلاشهای حضرت ابراهیم و ورود ایشان به مکه پایه‌گذاری شد و در آنجا و مناطق اطراف آن توسط فرزندانش گسترش یافت اما به مرور جای خود را به بت‌پرستی داد. بررسی داده-های تاریخی نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم(ع) با آغاز اقدامات خود برای احیا و گسترش آیین یکتاپرستی حنیف و مبارزه با مظاهر شرک مسافرتهایی طولانی انجام داد و در یکی از این سفرها به مکه آمد و با ساخت کعبه پایه یکتاپرستی را در آنجا بنا نهاد. بعد از ایشان حضرت اسماعیل و فرزندانش راه آن حضرت را ادامه دادند. اما با گذشت زمان و با مسافرتهایمکیان در سرزمینهای همجوار مکه و تاثیرپذیری آنها از مناطق همجوار به بت‌پرستی روی آوردند، اما آیین یکتاپرستی به طور کامل از بین نرفت. مقارن ظهور اسلام گروهی از مردم با نام حنفاء، اما بدون داشتن تشکیلاتی منظم و بر اثر مراوده با یهودیان و مسیحیان و با کمک عقل خویش، بت‌پرستی را تقبیح و شعار بازگشت به آیین ابراهیم(ع) را سر دادند. اجداد پیامبر اسلام و خود آنحضرت نیز بر آیین حنیف بودند و پیامبر برخی از مناسک آن آیین مانند سنت حج را از تحریفات پیراست و وارد در اسلام نمودند. این پژوهش از یک سو به دنبال بررسی و تحلیل سیر آیین حنیف ابراهیمی و ورود آن به مکه و مناطق اطراف آن و از دیگر سو به دنبال بررسی انحراف این آیین و شناخت حنفاء، زندگی و تشکیلات آنان و ارتباط اسلام با حنیفیت می‌باشد.

از مباحث مورد توجه متون صوفیانه در این دوران، انعکاس فضایل و مناقب معصومینبه ویژه پیامبر اسلام(ص) ،امام علی(ع) و بعضی از اهل بیت (ع) بوده است. در این کتابها هر زمان که به مناسبتی، مناقب خلفای راشدین را طرح نموده اند شخصیت ممتاز حضرت علی(ع) در کنار خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر، عثمان) خودبخود یک پای مهم فضیلت نویسی و منقبت گویی آنها بوده است. شخصیتی که با عظمت و پیچیدگی خود در طول تاریخ، اذهان اندیشمندان مختلف را به خودمشغول ساخته است، زیرا وی جامع کمالات، کرامات و فضایل متعالی انسانی بوده است.جاودانگی شخصیت آن حضرت به عنوان یک انسان کامل، از اصول پذیرفته شده در میان اکثر فرقه های اسلامی از جمله متصوفه است. در متون صوفیانه علی(ع) را طوری مشاهده می کنیم که روحش مالامال از حماسه های نظامی است، در جای دیگر او را در شکل یک عارف تمام عیار می بینیم و در منبع دیگر وی را یک عالم مسلمان توصیف کرده اند. در واقع ادبیات و متون صوفیانه، در حکم آینه ای هستند که گوشه هایی از فضایل و مناقب امام علی(ع) را در خود منعکس نموده و بازتاباینده است.

انسان برای رسیدن به کمال نیازمند به الگوهای مناسبی است. در راس این الگوها پیامبران عظام به ویژه پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) قرار دارند که شناخت ایشان - به عنوان الگوی انسان کامل- می تواند آثار مثبت، بلکه نقش اساسی در تربیت وکمال انسان داشته باشد.یکی از راه های صحیح و موثر برای دستیابی به اوصاف وفضائل اخلاقی پیامبر(ص)،مراجعه به سخنان گهربار امام علی(ع) –به ویژه- در کتاب شریف نهج البلاغه است.

حقوق اسلامی تطبیقی تعبیر دانشگاهی از بخشی از علم فقه است که در اصطلاح فقهای گذشته به آن، علم الخلاف گفته می شد و در عصر ما در محافل دانشگاهی عربی از آن به الفقه المقارن تعبیر می شود و به طور متعارف در زبان علمی فارسی فقه تطبیقی بر آن اطلاق می گردد . توجه فقهای بزرگ شیعه چون شیخ مفید ، شیخ طوسی ، محقق حلی ، علامه ی حلی و شهید ین به بررسی استدلالی آرای مذاهب اهل سنت و حتی تلاش در تعلّم و آموزش در مراکز علمی بزرگ اهل سنت ، اهمیت و ضرورت این بخش از پژوهش راحتی برای احیای فقه شیعه و زنده نگه داشتن آن به وضوح مدیّل می نماید و جایگاه این علم را در فقه شیعه آشکار می سازد .

کتاب ((اسرار غدیر)) که با دست توانای جناب محمد باقر انصاری نوشته شده پاسخ گوئی به سوالات عمومی جامعه راجع به موضوعات غدیر می باشد و باتوجه به اینکه این کتاب از نظر محتوی و روش نگارش برای مسلمانان شبه قاره هند و پاکستان که اردو زبان هستند خیلی مفید خواهد شد،‌بالخصوص از آنجا که امروزه بطرق مختلف مسئله غدیر را مورد سوال قرار می دهند و مولف محترم از تهمت های مغرضانه به مکتب تشیع را دفع کرده است، ترجمه و چاپ و نشر این کتاب لازم به نظر می آید. مولف محترم تمام مطالب و ابحاث آن را به مدارک و منابع معتبر شیعه و اهل سنت ذکر کرده اند و این کتاب مشتمل بر ده فصل می باشد. فصل اول: در باره زمینه واقعه غدیر است. فصل دوم: در باره مراسم سه روزه غدیر خم است. فصل سوم: در باره شیاطین و منافقین در غدیر است. فصل چهارم: در باره چکیده از خطبه غدیر است.فصل پنجم: در باره تحقیق در سند و متن حدیث غدیر بحث شده است.فصل ششم: متن عربی خطبه غدیر ذکر شده است.فصل هفتم: ترجمه اردو خطبه غدیر است.فصل هشتم: در باره پژوهش در اهداف خطبه غدیر است.فصل نهم: در باره عید و جشن غدیر است.فصل دهم: در باره پرونده باز غدیر تا قیامت است.در آخر منابع و مآخذ واقعه غدیر ذکر شده است.

رساله حاضر با هدف شناخت اوضاع سیاسی و مذهبی یمن در سده ی اول و دوم هجری نگاشته شده است. به منظور شناخت هر چه بیشتر و کامل تر موضوع، بحث را با بررسی اوضاع یمن در دوران معاصر آغاز کرده، سپس به بررسی اوضاع یمن در گستره تاریخ پیش از اسلام پرداخته و در نهایت به بررسی اوضاع سیاسی- اجتماعی یمن در دوسده اول و دوم هجری و اتفاقات رخداده شده در ان دوران پرداخته شده است. ورود اسلام به سرزمین یمن، چگونگی ورود اسلام و تاثیرات آن بر سرزمین یمن و اتفاقات متاثر از ورود اسلام و همچنین روابط بین یمن و حکومت های اطراف زیر بخش های پژوهش حاضر را تشکیل میدهند. برای انجام این کار، با استفاده از روش کتابخانه ای به فیش برداری مطالب از منابع دسته اول و تحقیقات جدید پرداخته شده است. و سپس به شیوه ی توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع پرداخته ایم. یمن یکی از سرزمین های سبز و خرم بوده است که در زمان ما قبل اسلام به بهشت معروف بوده است و مذاهب مختلفی در آنجا رواج داشته است. در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، نتایج نشان دادند که اوضاع سیاسی مذهبی یمن در سده اول و دوم هجری تا حد زیادی تحت تاثیر ورود اسلام به این سرزمین قرار گرفت و در ادامه نیز به واسطه حضور علی (ع)، یمن بدون هیچگونه مقاومتی در برابر علی (ع) به اسلام گرایش یافت و بعد ها تشیع در آنجا دوام یافت. با معرفی اسلام و نامه نگاری پیامبر، باذان حاکم یمن، بعد از مشخص شدن صحت راستگویی پیامبر در مورد مرگ انوشیروان به اسلام مشرف شد. ولی برخورد شاه ایران و ایرانیان یمن با اسلام متفاوت بود و شاه ایران نسبت به اسلام کینه توزی نشان داد. گرایش یمنی هابه اهل بیت (ع)اززمان رسالت نبی مکرم اسلام آغازشدودرزمان حضرت علی(ع) زمینه مودت ودوستی میان اهل بیت ویمنی هابه حدی بودکه هسته اولیه صحابه علی (ع)رایمنیهاتشکیل می دادندو اسلام در دل و جان یمنیان نفوذ یافت و یمنیان مسلمان با جان و دل از اسلام و مذهب خود دفاع نمودند. درادامه گرایش یمنی ها به تشیع باعث شد که بعد از رحلت رسول خدا اوضاع سیاسی و مذهبی یمن تا حد قابل توجهی تحت تاثیر اسلام و علی الخصوص تشیع قرار گیرد که برخواسته از حضور امام علی (ع) در آن سرزمین بود.یافته های حاصل از پژوهش حاضر نشان از تغییر اوضاع سیاسی مذهبی یمن در سده اول و دوم هجری دارد که به واسطه حضور اسلام تغییرات وسیعی در این حوزه رخ داد و کشمکش ها و تعاملات زیادی نیز به وجود امد.

تحقیق حاضر شامل هفتگفتار است . در گفتار اول بحثی لغوی و مفهومی پیرامون عدالتاز دیدگاه اندیشه سیاسی غرباسلام مطح می‌گردد. اشاره به اندیشه غربدر بابعدالتعلاوه بر اینکه به تبیین پیشینه چنین پژوهشی مساعدتمی‌نماید زمینه انجام بحثهای تطبیقی محتمل را ممکن می‌سازد. در گفتار دوم عدالتدر قرآن و سنتنبوی مطرح می‌گردد و در گفتار سوم عدالتدر اندیشه سیاسی امام علی (ع) مورد مداقه قرار می‌گیرد. انتخابعلی (ع) بخاطر آن استکه کلیه فرق اسلامی بر فضیلتو منقبتایشان (حال چه به عنوان امام اول مسلمین، و یا خلیفه چهارم) معترفبوده و بر احترام والای وی پای می‌فشارند. گفتار چهارم به عدالتدر کلام دینی و سیاسی و فرق آن یعنی شیعه، معتزله و اشاعره و خوارج و مرجئه در پنج بخشمجزا می‌پردازد. به دلیل تاثیری که فلسفه یونانی افلاطون و ارسطو، و اندیشه سیاسی ایرانشهری بر اندیشه‌های سیاسی متفکرین اسلامی داشته است ، گفتار پنجم در دو بخشبه ترتیببه عدالتدر فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو، و عدالتدر اندیشه ایرانشهری می‌پردازد. گفتار ششم اختصاصبه عدالتدر نحله‌های مختلفاندیشه‌های سیاسی اسلام دارد. بخشاول عدالترا در فلسفه سیاسی فارابی، ابوعلی‌سینا و خواجه‌نصیرالدین طوسی بررسی می‌کند و بخشدوم مختصعدالتدر اندیشه سیاسی اندرزنویسان و ادبا دارد. در فصول این بخشآراء خواجه نظام‌الملک ، و پاره‌ای از ادبا - با تاکید بر نظریاتو آثار سعدی - در مورد عدالتپژوهششده است . بخشسوم گفتار ششم اختصاصبه بررسی عدالتدر اندیشه سیاسی مورخ و فیلسوفاجتماعی، ابن‌خلدون دارد، که برخی نحله فکری او را جزء مورخین و برخی جزء فلاسفه برشمرده‌اند همچنانکه پاره‌ای او را به داشتن نحله یا گرایش"سیاسی - اجتماعی" منصفکرده‌اند. بخشچهارم هم اختصاصبه عدالتدر اندیشه سیاسی فقهای شیعه و اهل سنتدارد و نظر مذاهبپنج‌گانه (شیعه جعفری، حنفی، مالکی، حنبلی، شافعی) در این موارد به تفصیل سنجیده شده و خصوصا در فصل سوم، اهمیتسیاسی جایگاه فقهی عدالتو ارتباط آن با مباحث"مشروعیت " و "امنیت " مطرح گشته است . نکته حائز اهمیتآن استکه در بررسی نظرگاههای مذاهبو فرق و اندیشمندان در بابعدالت ، به نوع موضع آنها در مواجهه با نظامها و حکام خودکامه و جائر اشاره گشته و سعی شده استکه با این شاخصبه تبیین بهتر رابطه "نوع نظریه‌پردازی در بابعدالتو رکود کاربرد این نظریات "، و "خودکامگی و میزان آن" کمکشود. به عنوان مثال تجویز یا عدم تجویز قیام علیه حاکم جائر و خودکامه از شاخصهای مهم نوع مواجهه با حکام مزبور است . همچنین به علتاهمیترابطه‌ای که میان دو مفهوم عدالتو آزادی وجود دارد، ضمیمه‌ای جهتتبیین این ارتباط اختصاصیافته است .